Bharat Ratna Se Awarded Bharat ke log | भारत रत्न से सम्मानित भारतीय लोग

भारत रत्न से सम्मानित इंडियन लोग 


भारत रत्न – भारत रत्न की शुरुआत 2 जनवरी 1954 को डाॅ. राजेंद्र प्रसाद ने की। यह भारत सरकार द्वारा दिया जाने वाला सर्वोच्च सम्मान है। इसे कला, खेल, साहित्य विज्ञान और सार्वजनिक सेवा या जीवन

में असाधारण और अत्योत्तम कोटि की उपलब्धि हेतु प्रदान किया जाता है। 

प्रारम्भ में यह सम्मान को मरणोपरांत देने का प्रावधान नहीं था, किन्तु प्रावधान 1955 के बाद में जोड़ा गया।

तत्पश्चात् 13 व्यक्तियों को यह सम्मान मरणोपरांत दिया गया। सुभाष चन्द्र बोस को घोषित सम्मान वापस लिए जाने के उपरान्त मरणोपरान्त सम्मान पाने वालों की संख्या 12 है। एक वर्ष में अधिकतम तीन व्यक्तियों को ही भारत रत्न दिया जा सकता है।

पदक का डिजाइन 35 मिमि गोलाकार स्वर्ण मैडल था। जिसमें सामने सूर्य बना था, ऊपर हिन्दी में भारत रत्न लिखा था और नीचे पुष्प हार था। और पीछे की तरफ़ राष्ट्रीय चिह्न था। फिर इस पदक के डिज़ाइन को बदल कर तांबे निर्मित पीपल के पत्ते के आकार का होता है। यह 2.0625 लंबा, 1.875 चौड़ा और 0.125 इंच मोटा होता है। इस अलंकार के मुख्य भाग पर सूर्य की आकृति अंकित होती है, और उसके नीचे भारत रत्न शब्द खुदे होते हैं। इसके पिछले भाग पर राष्ट्रीय चिन्ह और इसके नीचे सत्यमेव जयते लिखा होता है 

1954 में भारत रत्न से सम्मानित व्यक्ति

  1. डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन, दार्शनिक 
  2. चक्रवती राजगोपालाचारी (राजाजी), राजनीतिक, वकील, स्वतंत्रता सेनानी ( स्वतंत्र भारत के एकमात्र और अंतिम भारतीय गवर्नर जनरल थे) 
  3. डॉ. चन्द्रशेखर वेंकटरमण, भौतिक वैज्ञानिक 

1955 में भारत रत्न से सम्मानित व्यक्ति
  1. डाॅ. भगवानदास दार्शनिक, स्वतंत्रता सेनानी 
  2. डाॅ. मोक्षगुण्डम विश्वश्वैलरैया, वैज्ञानिक, सिविल इंजीनियर
  3. जवाहर लाल नेहरू, राजनीतिक 

1957 में भारत रत्न से सम्मानित व्यक्ति

  1. पं. गोविंद बल्लभ पंत, राजनीतिक, स्वतंत्रता सेनानी (उत्तर प्रदेश के पहले मुख्यमंत्री 1950 – 54)

1958 में भारत रत्न से सम्मानित व्यक्ति 

  1. डाॅ. धोंडो केशव कर्वे, समाज सुधारक. शिक्षक 

1961 में भारत रत्न से सम्मानित व्यक्ति 

  1. डाॅ. विधान चंद्र राय राजनीतिक, चिकित्सक 
  2. राजर्षि पुरुषोत्तम दास टण्डन, राजनीतिक, स्वतंत्रता सेनानी, शिक्षक 

1962 में भारत रत्न से सम्मानित व्यक्ति

  1. डाॅ. राजेन्द्र प्रसाद, राजनीतिक, स्वतंत्रता सेनानी 

1963 में भारत रत्न से सम्मानित व्यक्ति
  1. डॉ. पांडुरंग वामन काणे, संस्कृत
  2. डॉ जाकिर हुसैन, राजनीतिक ,विद्वान

1966 में भारत रत्न से सम्मानित व्यक्ति

  1. लाल बहादुर शास्त्री ( मरणोपरांत) राजनीतिक, स्वतंत्रता सेनानी

1971 मेंभारत रत्न से सम्मानित व्यक्ति

  1. इंदिरा गांधी, राजनीतिक

1975 में भारत रत्न से सम्मानित व्यक्ति

  1. वराहगिरि वैकेंट गिरी, राजनीतिक

1976 भारत रत्न से सम्मानित व्यक्ति

  1. कुमारास्वामी कामराज (मरणोपरांत), राजनैतिक , स्वतंत्रता सेनानी

1980 में भारत रत्न से सम्मानित व्यक्ति

  1. मदर टेरेसा, मिशनरीज संस्थापक

1983 में भारत रत्न से सम्मानित व्यक्ति

  1. आचार्य विनोवा भावे (मरणोपरांत) समाज सुधारक, स्वतंत्रता सेनानी

1987 में भारत रत्न से सम्मानित व्यक्ति 

  1. खान अब्दुल गफ्फार खान समाज सेवक, स्वतंत्रता सेनानी, ( प्रथम अभारतीय प्राप्तकर्ता )

1988 में भारत रत्न से सम्मानित व्यक्ति

  1. मरुधर गोपालन रामचंद्रन (मरणोपरांत) राजनीतिक, अभिनेता (राजनीति में शामिल हुए। 1977-80, 1980-84 और 1985-87 के दौरान तमिलनाडु के मुख्यमंत्री भी रहे।) 

1990 में भारत रत्न से सम्मानित व्यक्ति

  1. नेलसन मंडेला, राजनीतिक (द्वितीय अभारतीय प्राप्तकर्ता)
  2. डॉ. भीमराव अंबेडकर (मरणोपरांत) राजनीतिक, अर्थशास्त्री

1991 में भारत रत्न से सम्मानित व्यक्ति

  1. राजीव गांधी (मरणोपरांत) राजनीतिक
  2. सरदार वल्लभभाई पटेल ( मरणोपरांत) राजनीतिक, स्वतंत्रता सेनानी
  3. मोरारजी देसाई राजनीतिक, स्वतंत्रता सेनानी

1992 में भारत रत्न से सम्मानित व्यक्ति

  1.  सुभाष चंद्र बोस (मरणोपरांत) स्वतंत्रता सेनानी ( सुभाष चंद्र बोस के घर वालों में से वापिस कर दिया।) 
  2. मौलाना अब्दुल कलाम आजाद (मरणोपरांत) राजनीतिक, स्वतंत्रता सेनानी
  3. जेआरडी (जहांगीर रतनजी दादाभाई) टाटा (उद्योगपति जेआरडी टाटा उद्योगपति और परोपकारी थे। उन्होंने एयर इंडिया की स्थापना की, साथ ही टाटा इंस्टीट्यूट ऑफ सोशल साइंसेज, टाटा इंस्टीट्यूट ऑफ फंडामेंटल रिसर्च आदि की भी स्थापना की) 
  4. सत्यजीत राय (फिल्मकार)

1997 में भारत रत्न से सम्मानित व्यक्ति

  1. गुलजारीलाल नंदा, राजनीतिक
  2. अरूणा आसफ अली (मरणोपरांत) राजनीतिक, स्वतंत्रता सेनानी
  3. एपीजे अब्दुल कलाम, स्वतंत्रता सेनानी

1998 में भारत रत्न से सम्मानित व्यक्ति
  1. एम. एस. शुभलक्ष्मी, गायिका
  2. चिदंबरम सुब्रमण्यम, राजनीतिक स्वतंत्र सेनानी
1999 में भारत रत्न से सम्मानित व्यक्ति
  1. अमर्त्य सेन अर्थशास्त्र
  2. पंडित रवि शंकर, सितार वादक
  3. गोपीनाथ बोर्दोलोई (मरणोपरांत) राजनीतिक, स्वतंत्रता सेनानी
  4. जयप्रकाश नारायण, राजनीतिक, स्वतंत्रता सेनानी

2001 में भारत रत्न से सम्मानित व्यक्ति 

  1. सुश्री लता मंगेशकर, गयिका
  2. उस्ताद बिस्मिल्लाह खान, शहनाई वादक

2009 में भारत रत्न से सम्मानित व्यक्ति
  1. पंडित भीमसेन जोशी, शास्त्री गायक

2014 भारत रत्न से सम्मानित व्यक्ति

  1. प्रोफेसर सी एन आर राव, रसायन वैज्ञानिक
  2. सचिन तेंदुलकर (क्रिकेट खिलाड़ी)

2015 में भारत रत्न से सम्मानित व्यक्ति 

  1. अटल बिहारी वाजपेई (वाजपेयी 1996, 1998 और 1999 से 2004 तक भारत के प्रधान मंत्री थे। है) 
  2. मनमोहन मालवीय (इन्होंने बनारस हिंदू विश्वविद्यालय की स्थापना की और भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस के अध्यक्ष के रूप में भी काम किया। 1924 से 1946 तक, वह हिंदुस्तान टाइम्स के अध्यक्ष भी रहें।)

2019 में भारत रत्न से सम्मानित व्यक्ति 

  1. नानाजी देशमुख ( मरणोपरांत) ( भारत के एक सामाजिक कार्यकर्ता थे। उन्होंने शिक्षा, स्वास्थ्य और ग्रामीण आत्मनिर्भरता के क्षेत्र में काम किया। ) 
  2. प्रणब मुखर्जी (2012 से 2017 तक भारत के 13 वें राष्ट्रपति के रूप में कार्य किया) 
  3. भूपेन हजारीका (मरणोपरांत)
0 0 votes
Article Rating
0 0 votes
Article Rating

Leave a Reply

0 Comments
Inline Feedbacks
View all comments
0
Would love your thoughts, please comment.x
()
x